Sự trỗi dậy của Podcast và Audio Book: Người Hà Nội đang "đọc" sách theo cách mới trong giờ tắc đường.

7 giờ 30 phút sáng trên trục đường Nguyễn Trãi - Thanh Xuân hay Lê Văn Lương, trong biển người và xe đang nhích từng centimet, nếu quan sát kỹ, bạn sẽ thấy một sự thay đổi thú vị. Thay vì vẻ mặt cau có, bực bội hay tiếng bấm còi inh ỏi như trước kia, rất nhiều tài xế ô tô và cả những người đi xe máy đang chìm đắm trong một thế giới riêng. Họ không nghe nhạc Remix xập xình, họ đang nghe Podcast về kinh tế, nghe Sách nói (Audio Book) về quản trị hay những bài chia sẻ về chữa lành tâm hồn. Một văn hóa "đọc bằng tai" đang âm thầm lên ngôi, biến "đặc sản" kẹt xe của Hà Nội thành khoảng thời gian vàng để tự học.

Hà Nội, một thành phố năng động nhưng cũng đầy áp lực với hạ tầng giao thông chưa theo kịp tốc độ phát triển. Trung bình mỗi người đi làm (đặc biệt là dân công sở) tốn từ 1 đến 2 giờ đồng hồ mỗi ngày chỉ để di chuyển trên đường. Trước đây, khoảng thời gian này được coi là "thời gian chết" (Dead time) – lãng phí và gây ức chế. Nhưng với sự bùng nổ của các nền tảng âm thanh số, người Hà Nội – những người luôn khao khát tri thức và sự tiến bộ – đã tìm ra cách tái định nghĩa lại sự chờ đợi này.

Từ "Văn hóa Đọc" sang "Văn hóa Nghe": Sự thích nghi của kỷ nguyên bận rộn

Tại sao Podcast và Audio Book lại bùng nổ mạnh mẽ tại Hà Nội trong 2 năm trở lại đây? Câu trả lời nằm ở sự giao thoa giữa công nghệ và nhu cầu thực tế.

Khác với việc đọc sách giấy hay đọc báo trên điện thoại đòi hỏi sự tập trung thị giác tuyệt đối (điều bất khả thi và nguy hiểm khi lái xe), nội dung âm thanh cho phép não bộ xử lý thông tin song song với việc điều khiển phương tiện. Đây là giải pháp "Đa nhiệm thụ động" (Passive Multi-tasking) hoàn hảo.

Hãy tưởng tượng:

• Thay vì lướt TikTok vô bổ trong lúc chờ đèn đỏ, một Giám đốc Marketing có thể nghe tóm tắt cuốn sách "Marketing Giỏi Phải Kiếm Được Tiền" trên ứng dụng sách nói.
• Thay vì nghe tiếng ồn ào của còi xe, một sinh viên Gen Z có thể đeo tai nghe chống ồn để nghe Podcast "Hieu.TV" hay "The Present Writer" bàn về tư duy tài chính và lối sống tối giản.

Chiếc xe ô tô hay chiếc mũ bảo hiểm có gắn tai nghe bluetooth giờ đây trở thành một thư viện di động. Sự chuyển dịch này không có nghĩa là văn hóa đọc đang chết đi, mà nó đang tiến hóa sang một hình thái mới, linh hoạt hơn và phù hợp hơn với nhịp sống hối hả của thủ đô.

3 Dòng nội dung đang "chiếm sóng" trên đường phố Hà Nội

Dựa trên dữ liệu từ các nền tảng phổ biến như Spotify, Apple Podcasts, Fonos hay Voiz FM, gu thưởng thức của người Hà Nội đang tập trung vào ba nhóm chủ đề chính:

1. Self-help và Phát triển bản thân (Growth Mindset)

Người Hà Nội, đặc biệt là tầng lớp tri thức trẻ, có áp lực "phải thành công" rất lớn. Họ sợ bị bỏ lại phía sau (FOMO). Vì vậy, những nội dung về quản lý tài chính cá nhân, kỹ năng lãnh đạo, khởi nghiệp hay học ngoại ngữ luôn nằm trong Top Trending. Những cái tên như Hieu.TV, Vietcetera (Vietnam Innovators), Spy Room trở thành "bạn đường" thân thiết. Nghe một tập podcast dài 30 phút vừa vặn với quãng đường từ nhà đến công ty giúp họ cảm thấy ngày mới bắt đầu đầy năng lượng và hiệu quả.

2. Nội dung "Chữa lành" (Healing) và Sức khỏe tinh thần

Tắc đường gây ra Stress (căng thẳng). Tiếng ồn, khói bụi và sự chen lấn dễ khiến con người ta nóng nảy. Chính vì thế, nhu cầu nghe những âm thanh nhẹ nhàng, những câu chuyện kể thủ thỉ (Storytelling) hay thiền dẫn (Guided Meditation) tăng vọt. Các series như "Tri Kỷ Cảm Xúc", "Sunhuyn Podcast" hay những cuốn sách nói về Phật giáo, thiền định đóng vai trò như một liều thuốc an thần, giúp tài xế giữ được cái đầu lạnh và trái tim nóng giữa dòng xe cộ hỗn loạn.

3. Sách nói bản quyền – Sự trỗi dậy của ý thức tôn trọng tác giả

Nếu như trước đây, người ta hay nghe "sách lậu" trên YouTube với giọng đọc của Google chị ong vàng, thì nay, người dùng Hà Nội sẵn sàng chi tiền triệu mỗi năm để mua gói hội viên trên Fonos hay Voiz FM. Họ muốn nghe giọng đọc diễn cảm của các nghệ sĩ lồng tiếng chuyên nghiệp, muốn trải nghiệm âm thanh chất lượng cao (High Fidelity) và quan trọng hơn là ủng hộ tác giả. Điều này cho thấy thị trường nội dung số tại Việt Nam đã bước sang một trang mới: Chất lượng và Bản quyền.

Cơ hội cho Doanh nghiệp và Người sáng tạo nội dung (Creators)

Sự thay đổi thói quen này mở ra một "mỏ vàng" cho nền kinh tế sáng tạo tại Hà Nội.

• Đối với các Publisher/Tác giả: Sách nói không còn là sản phẩm phụ, mà là một kênh doanh thu chính. Nhiều cuốn sách Best-seller tại các nhà sách Đinh Lễ, Nguyễn Xí giờ đây bán bản Audio chạy hơn cả bản in.
• Đối với các thương hiệu (Brands): Quảng cáo trên Podcast đang trở thành xu hướng. Khác với quảng cáo Facebook lướt qua trong 1 giây, quảng cáo trên Podcast có tính "thẩm thấu" cao vì người nghe thường đeo tai nghe và tập trung cao độ. Một lời giới thiệu của Host (người dẫn) uy tín có sức thuyết phục mạnh mẽ hơn nhiều so với một Banner quảng cáo.
• Sự lên ngôi của "Voice Talent": Nghề giọng đọc, MC, Podcaster đang trở thành nghề hot tại Hà Nội. Những người có chất giọng Hà Nội chuẩn, ấm áp, truyền cảm đang được các studio săn đón ráo riết.

Mặt trái của thói quen "Đeo tai nghe ra đường"

Tuy nhiên, xu hướng này cũng đặt ra những vấn đề đáng lo ngại về an toàn giao thông và sức khỏe, cần được nhìn nhận một cách nghiêm túc.

1. Rủi ro mất an toàn giao thông: Luật Giao thông đường bộ quy định cấm người điều khiển xe máy sử dụng thiết bị âm thanh (trừ thiết bị trợ thính). Việc đeo tai nghe, đặc biệt là các loại tai nghe chống ồn chủ động (ANC) quá tốt, khiến người lái xe máy không nghe được tiếng còi xe ưu tiên hay tín hiệu cảnh báo xung quanh, dễ dẫn đến tai nạn. Với ô tô, rủi ro thấp hơn nhưng việc quá tập trung vào nội dung câu chuyện cũng có thể làm giảm phản xạ xử lý tình huống bất ngờ.

2. Tiếng ồn và thính lực: Môi trường đường phố Hà Nội có độ ồn nền rất lớn (80-90dB). Để nghe rõ Podcast, người dùng thường phải bật âm lượng to hơn mức này. Việc để tai chịu áp lực âm thanh lớn liên tục trong 1-2 tiếng mỗi ngày sẽ gây suy giảm thính lực nghiêm trọng về lâu dài.

3. Hội chứng "Ảo giác năng suất" (Productivity Porn): Nghe nhiều không có nghĩa là hiểu nhiều. Nhiều người rơi vào bẫy "nghe lấy số lượng". Họ nghe hết cuốn sách này đến Podcast kia để khỏa lấp cảm giác lãng phí thời gian, nhưng lại không có thời gian để suy ngẫm và thực hành (Deep work). Kiến thức trôi tuột từ tai này sang tai kia mà không đọng lại gì, tạo ra một sự thỏa mãn giả tạo về mặt tri thức.

Kết luận

Sự trỗi dậy của Podcast và Audio Book là minh chứng cho tinh thần hiếu học và khả năng thích nghi tuyệt vời của người Hà Nội. Chúng ta không thể thay đổi nạn tắc đường trong một sớm một chiều, nhưng chúng ta có quyền lựa chọn thái độ đối mặt với nó.

Thay vì ngồi than vãn và bực bội, người Hà Nội chọn cách biến cabin ô tô thành phòng học, biến chiếc mũ bảo hiểm thành rạp hát. Đó là một nét văn hóa đẹp của thời đại số.

Tuy nhiên, để xu hướng này thực sự bền vững, mỗi cá nhân cần là một "thính giả thông thái": Chọn lọc nội dung chất lượng, nghe có chừng mực để bảo vệ đôi tai, và quan trọng nhất – An toàn là trên hết. Hãy để những cuốn sách nói hay những tập Podcast làm giàu tâm hồn bạn, nhưng đừng để chúng làm xao nhãng tay lái trên con đường trở về nhà an toàn.